Bibliodrama
THEMA'S
De bijbel roept ten dans.
Bij wezenlijke momenten wordt er gedanst in de bijbel.
Mirjam, de zuster van Aäron neemt haar tamboerijn en gaat de andere vrouwen dansend, spelend en zingend vooraf,
bij de bevrijding uit Egypte en de doortocht door de Rietzee in het Exodusverhaal. (Ex. 15,20-21)
David en alle Israëlieten dansen voor de ark, voor JHWH uit (2Sam.6,5)
'Looft de Heer met beltrom en rondedans' zingt de psalmist (Ps150,4-6)
De profeet Maleachi kondigt aan 'op de dag van Jahweh zal de zon van gerechtigheid opgaan
en met haar vleugels genezing brengen,
die dag zult gij dansend naar buiten komen...' (Maleachi 3,20)
bijbelverhalen en Levensdansen
Bibliodrama beleven doorheen betekenisvolle dansen.
Al dansend betekenissen van bijbelverhalen beleven.
Bijbels houdingen en handelingen al dansend verkennen, doorleven, toe-eigenen...
Andere betekenissen in je leven voelen openkomen, nieuwe inspiraties vinden in jezelf, in je bijbel, in de dans.
Samen dansen en wederzijdse betrokkenheid ervaren en dit met elkaar delen.
Zich lichamelijk en geestelijk openstellen voor een helende, genadevolle, overstijgende werkelijkheid
Wat vindt je hier onder?
* Toelichting bij Bijbel & Dans
* Bibliodrama en Rituele Dans
* Didactische wegwijzers bij het aanleren van dansen bij kinderen, jongeren, volwassenen
* Bibliodans
BIjBeL & Dans
Betekenissen van het dansen
Dansen als zin ervaring, als religieus bewegen en bewogen worden
In dansen en in de bewegingen van de dans zijn eeuwenlang de levenservaringen van mensen, de waarden, zin en betekenis van het leven in diverse culturen uitgedrukt. De ritmen van het eigen persoonlijke leven, dat van de gemeenschap, samen met de ritmen van de natuur en de kosmos, waarin het leven zich afspeelt, worden in de dans uitgebeeld. Het komen en gaan van mensen zoals bij eb en vloed. Het cirkelend leven zoals de vormen en de bewegingen van zon en maan, de seizoenen. Het samen komen van mensen(groepen) als samenstromende rivieren...
In reidansen en kringen, met opgeheven handen of neergebogen hoofden wordt de eigen geraaktheid door het leven al dansend weergegeven. In oorsprong door nabootsing van de natuur, later door de verbindingen met de menselijke geest.
Door het dansen wordt de mens verbonden met de groep, de gemeenschap, de natuur, de kosmos, de ziel der dingen, de godheid… Dansen is in wezen zingevend en religieus. Wereldwijd in zowat alle religies en godsdiensten zijn dansen in rituelen opgenomen. Waarom toch werd de dans zo totaal uit de christelijke liturgie verbannen?
Maurice Béjart, een wereldberoemde choreograaf van het Ballet van Vlaanderen, schreef ooit een gedicht:
Dansen wil bovenal zeggen, communiceren, één worden
elkaar ontmoeten vanuit de diepte van uw wezen.
Dansen is éénwording van mens tot mens,
van de mens met het heelal, van de mens met het goddelijke.
De bijbel roept ten dans.
In de bijbel komt de dans bij wezenlijke momenten opduiken. Bekend is de scène uit het exodusverhaal waarin Mirjam, de zuster van Aäron de bevrijding bij de doortocht door de Rietzee tot uitdrukking brengt. Ze neemt haar tamboerijn en gaat de andere vrouwen dansend, spelend en zingend vooraf. (Ex. 15,20-21) Bekender nog de scène waarbij David en alle Israëlieten voor de ark, voor JHWH uit dansen (2Sam.6,5) 'Looft de Heer met beltrom en rondedans' zingt de psalmist (Ps150,4-6) Ook de profeet Maleachi kondigt aan 'op de dag van Jahweh zal de zon van gerechtigheid opgaan en met haar vleugels genezing brengen, die dag zult gij dansend naar buiten komen...' Maleachi 3,20
Dansen is: lichamelijk zin ervaren en betekenisvol gedrag stellen
Bij het dansen komt meer dan het verstand alleen aan bod. Het lichaam, heel het wezen van de mens wordt betrokken in het gebeuren. En... men komt daarbij in beweging, men gaat vooruit of achteruit, men komt samen, haakt op elkaar in en gaat weer verder. Men verkent en oefent wezenlijke gedragingen zoals: handen geven, elkaar steunen, naar elkaar reiken, met elkaar delen, contact maken en weer afstand nemen, blij zijn of ingetogen, leren verstillen of juichen… Houdingen als: vooruitgaan, twijfelen of stappen terug zetten… Door het dansen worden we uitgenodigd om deel te nemen aan de waarden en betekenissen van de dans, we worden op sleeptouw genomen door de mededansers in verbondenheid. Doorheen de dans worden we (mogelijk) deelachtig aan de religieuze werkelijkheid die op symbolische wijze uitgebeeld wordt in de dansbewegingen. Het is een ervaring die men aan den lijve beleeft. Men leert ongekende levenservaringen die in de dans symbolisch zijn verwerkt, verkennen en beleven. Al doende, al dansend, oefent men het leven. Het brengt eveneens de verbinding tussen wat er in je leeft en wat er buiten je is. In deze zin kan de dans helpend, genezend en oriënterend zijn, helend en heiligend voor lichaam en geest.
Levensdans, religieuze dans, sacrale dans, sacred dance, cirkeldans, meditatieve dans, bibliodans, biodanza…
Het ‘bewuste religieuze dansen’ is wereldwijd aan een opmars bezig. Sacrale dans, ook levensdans, helende dans of cirkeldans genoemd, is een meditatieve en expressieve dansvorm, waarbij het niet gaat om de dansprestatie, maar om de doorleefde ervaring, om wat je aan de dans beleeft. Het is bedoeld als een meer bewust worden van wie je bent en hoe je in het leven staat. "Vaak zeggen mensen :'Dansen helpt me uit mijn hoofd te komen, mijn lichaam te voelen en mijn gevoel ruimte te geven'." (R. Beurmanjer) Het dansen nodigt uit om deel te nemen aan de grotere levensprocessen om ons heen. Het is een mogelijke weg naar ervaring van heelheid, heiligheid, inspiratie, mysterie, goedheid, goddelijkheid…. Door de zich steeds weer zich herhalende danspatronen en door het meegevoerd worden door de (klassieke, religieuze, traditionele, hedendaagse...) muziek, ontstaat er ruimte voor beleving en bewust wording van : inspiratie voelen, energie krijgen, angsten overwinnen, stilte ervaren, contact met het heilige… in relatie tot anderen, de gemeenschap, de natuur, de kosmos en met wat je overstijgt... De dans ervaringen worden in lichaamstaal, woordeloos met elkaar uitgewisseld. Na de dans worden de belevingen en ervaringen naar elkaar toe uitgesproken.
Diepte en inspiratie in jezelf ervaren, heelheid vermoeden, zich verbonden weten en open komen ...
Ieder danst op haar of zijn eigen manier zijn of haar verbinding met het helende gevoel van in verbinding te zijn met ál wat is in deze wereld. In dat, heel persoonlijk, dansen kan dan ook niets verkeerd gaan. Het kan ánders zijn dan de choreograaf bedoelde of anders dan de docente uitlegde. Maar altijd op een ‘eigen’ manier voor diegene die het danst. Bij deze vormen van dansen gaat het om onze binnenkant , onze ziel, die met hulp van de buitenkant wordt overgebracht. De een kan niet zonder de ander. Er zit een opbouw in het dansen, eerst leer je de danspassen en de muziek kennen en laat je de symboliek binnen komen. Later zakt dit naar ziele niveau en kom je meer bij jezelf, meer meditatief. In aandacht en overgave aan de muziek en de beweging kunnen we ons bewust worden wat ons raakt.
Door het genieten van de dansen en hun muziek geeft het je de mogelijkheid om een verbinding te leggen met de bron van dit ‘diepere’ besef in onszelf. Voor sommigen heet deze bron God, voor anderen Boeddha, Licht, Bron of Universele Liefde, Moeder Aarde, de Kosmos... Het gaat erom dat via de sacrale dans door ieder mens een heel persoonlijke verbinding gelegd kan worden met het helende gevoel van één te zijn met ál wat is. Dan wordt de dans helend. In de cirkel van de dans kunnen we elkaar ontmoeten zonder woorden op een dieper niveau. Elkaar ontmoeten met onze ogen, met onze handen, met ons lichaam, met onze ziel. In de cirkel staat iedereen even ver van het midden en is iedereen elkaars gelijke.
De dansen hebben veel symboliek en worden in eenvoudige en herhalende patronen in een kring gedanst. Er zijn vlugge, uitbundige dansen maar ook verstillende en eenvoudige dansen. Er wordt gedanst op klassieke, religieuze, folklore, eigentijdse, klassieke en meditatieve muziek. Sacrale dans is geen improvisatie. Het gaat om vastgelegde danspassen en bewegingen die meestal heel eenvoudig zijn. Sommige dansen zijn uitbundig, andere ingetogen en meditatief. De kracht ervan zit in de herhaling en in het met aandacht aanwezig te zijn bij elke stap die je zet. Met aandacht en overgave aan de muziek en de bewegingen kunnen we ons bewust worden wat ons raakt. Het kan een uitdrukking zijn van wat je ten diepste beweegt.
De roots van levensdans, sacrale dans, helende dans, cirkeldans, meditatiedans...
De wortels van de hedendaagse vormen van betekenisvolle dansen liggen in het onbekende verre verleden waarin de mens zichzelf ten overstaan van de natuur waarin hij leefde tot uitdrukking bracht. En zichzelf in zijn omgeving betekenis gaf en zich situeerde in de totaliteit van het bestaan dat hem omgaf. Doorheen de vele culturen en levensbeschouwingen hebben gemeenschappen dansen ontwikkeld die hun bestaan zin gaven of de waarden en houdingen in uitdrukten. Dansen die ze aan elkaar doorgeven. Dansen die soms vergeten raakten en weer opgerakeld worden en tot leven komen bij feesten en herdenkingen. Dansen waarvan de betekenissen verloren gingen en dansend weer tot leven kwamen. Volksdansen, reidansen, cirkeldansen, tempeldansen, heilige dansen, sacrale dansen, extatische dansen...
Bernard Wosien wordt de grondlegger van de hedendaagse meditatieve sacrale dans genoemd. Hij was een Duitse theoloog, choreograaf, filosoof Bij een bezoek aan de woongemeenschap in Findhorn in Schotland werd Bernard Wosien geïnspireerd om dansen te creëren die hij ‘sacrale dans’ noemde. Vanuit de behoefte om tijdens de dans ons af te stemmen zowel op de dansers als op de Goddelijke bron in ieder van ons, kregen deze dansen vorm. Voor hem zijn de dansers een levende verbinding tussen hemel en aarde. Sacrale dans is een verbinding tussen de dans en het religieuze ervaren van de mens. Deze dansvorm brengt een verdieping aan in het alledaagse leven.
Hij reist de hele wereld rond en kwam zo in contact met culturele- en volksdansen uit verschillende landen. Hij ervaart een diepgaande symboliek in deze volksdansen met vaak een religieuze achtergrond. Bernard Wosien was 68 jaar toen hij de eerste sacrale dansen choreografeerde. Het was zijn grote wens dat deze dansen zouden doorgegeven worden .
In zijn voetsporen volgde Friedel Kokke-Eibl (zie foto van beide) , zij ontwikkelde 'Meditation des Tanzes ~ Sacred Dance' in Duitsland verder en gaf wereldwijd vele opleidingen. In het Verenigd Koninkrijk werd het verspreid door o.a. David Roberts en Colin Harrison. In Frankrijk is er de organisatie 'Danses d'Harmonisation' actief
In Latijns-Amerika gaan deze dansen gepaard onder de naam 'Danza Circular' en worden verspreid in centra o.a. in Chili, Argentinië en Brazilië. In Vlaanderen was vooral Brigitte Stufkens-Geerlings (foto) inspirerend en volgden velen in haar spoor. Verspreid over heel Vlaanderen wordt sacrale dans beoefend, begeleid en aangeleerd, door o.a. Colette De Porre, Rika Vandevenne, Rita Schockaert en zovele anderen.
Bijbel en dans
Tijdens het geven van opleidingen in bibliodrama voelden de begeleiders van het proces aan, dat er bij de deelnemers een nood was aan rituele vormgeving van de belevingen met de bijbelverhalen in groep, ruimer dan het delen van de ervaringen in de uitwisseling na het bibliodramaspel.
Eerder was deze ervaring al vorm gegeven in het 'samen zingen' van liederen die aansloten bij het gespeelde bijbelverhaal. Meer nog dan zingen vroeg het samen dramatiseren naar een lichamelijke uitdrukkingsvorm. Daarvoor werd rituele dansen geïntroduceerd, zoals die te vinden waren bij sacrale dans, meditatieve dans, cirkeldans en volksdans. Er werd gebruikgemaakt van dansen die inhoudelijk te verbinden waren met het bijbelverhaal en met de belevingen tijdens het bibliodramaspel. Later werden ook dansen gehanteerd als opwarming tot het spelen van een bibliodrama of als een lichamelijke inhoudelijke verkenning van de bijbeltekst.
Na enige tijd groeide het inzicht dat bijbelverhalen betekenisvolle gedragingen en bewegingen in zich droegen die niet alleen gespeeld maar ook gedanst konden worden en als dans lichaam en geest, hart en ziel in beweging brengt. Mede omdat bibliodrama een groepsgebeuren is, werd bij het dansen niet gekozen voor vrije dans, maar voor rituele dans waarin ook plaats was voor een vrije interpretatie en betekenisgeving. Door deelname aan het zelfde ritueel, zoals door deelname aan het zelfde bijbelverhaal, konden de deelnemers in verbondenheid uitdrukking geven aan hun belevingen die niet altijd in woorden uit te drukken waren. In de verschillende bewegingen van de dans konden ze hun eigen accenten leggen en toch deelgenoot worden van een groter geheel. Een geheel dat soms troostend, soms verbinden, soms helend, soms inspirerend was. Soms werd er een nog grotere, mens overstijgende, goddelijke verbondenheid ervaren.
Door de eigen dynamische aard van de bijbelverhalen kregen de dansen plaats in het geheel van het bibliodrama spel en kwamen de dansen met de bijbelse betekenisgeving soms als losstaand bibliodrama tot stand.
Kinderen, jongeren, volwassenen leren 'al dansend' het leven
Het overdragen van de levensbeschouwelijke, religieuze of godsdienstige betekenissen aan kinderen, jongeren, volwassenen gebeurt veelal op vrij cognitieve wijze en is sterk door verbaliteit getekend. In aansluiting met oeroude religieuze rituelen kunnen we via de dans kinderen meer lichamelijk gevoelig maken voor de ervaring en betekenis die in dansen worden uitgedrukt. Kinderen meenemen in de bewegingen en de betekenissen van de dans is hen op actieve wijze wezenlijke gedragingen en houdingen aanleren. Gedragingen die in de leefgemeenschappen en de samenleving als waardevol aanzien worden. We doen niet enkel beroep op inzichten en overdenkingen. Kinderen maken gebruik van hun hun sensibiliteit en verkennen, hanteren, oefenen die. Heel andere kwaliteiten en vaardigheden van mensen krijgt hier een plaats. En vooral ontstaat er ruimte en stilte, plaats voor onuitspreekbare ervaringen, voor symbolische handelingen die onbewust gesteld worden en die lichamelijk worden waargenomen en betekenis verleend.
De dansbetekenissen kunnen niet alleen geproefd en verkend worden maar ook dieper ervaren, gedaan, of geoefend. Het is ook leren op non-verbale wijzen. Door het dansen, in die zgn. ‘eindeloze’ herhaling van bewegingen, schept het ritueel mogelijkheden tot het verkennen, doorleven van religieuze belevingen en ervaringen, ervaringen van inspiratie, heelheid, openbaring, bevrijding e.a.
Fysiek bewegen helpt bij het verplaatsen van vastzittende mentale patronen en fysieke patronen.Het aanleren van nieuwe bewegingspatronen verhoogt de neuroplasticiteit van onze hersenen. Plezier hebben vermindert stress, wat essentieel is voor een goede gezondheid. . Het brengt mensen bij elkaar, en zelfs mensen die in het begin onverenigbaar zijn, worden na verloop van tijd respectvoller tegenover elkaar.
Rituele dans in bibliodrama
Rituele dans als bibliodrama
1. Rituele dans
Onder rituele dansen verstaan we: dansen die een herhalend bewegingspatroon met zich meedragen waarbij de bewegingen, handelingen en houdingen met een regelmaat terugkomen. Handelingen en bewegingspatronen die op symbolische wijze levenshoudingen uitbeelden, betekenisvolle gedragspatronen uitdrukken of zinvolle inhouden (vb. waarden) in zich meedragen. Ze krijgen vorm in cirkeldansen, reidansen, spiraaldansen zoals we die kennen uit volksdansen en sacrale dansen.
Er zijn vlugge, uitbundige dansen maar ook verstillende en eenvoudige dansen. Dansen op klassieke, religieuze, folklore, eigentijdse en meditatieve muziek. Deze sacrale, meditatieve, religieuze, rituele dansen zijn geen vrije improvisaties door de dansers zelf. Het gaat om vastgelegde danspassen en bewegingen die meestal heel eenvoudig van aard zijn. Sommige dansen zijn uitbundig, andere ingetogen en meditatief.
Het gaat bij deze dansen zoals ze hier gehanteerd worden, niet louter om het dansplezier en de lichamelijke deugd die erin ervaren wordt.
De betekenisvolle elementen van de dans worden er bewust uitgelicht en onder de aandacht geplaatst. Daarbij wordt na het dansen stilgestaan bij wat de dans aan betekenissen voor de dansers hebben opgeworpen, welke de belevingen zijn die boven gekomen, de verbindingen met het eigen leven die zijn opgelicht en de mogelijk nieuwe inspiraties en oriëntaties die ze met zich mee hebben gebracht.
Door het herhalend dansen van deze danspatronen kunnen de dansers (mogelijk) van de betekenissen, de gedragingen en levenshoudingen proeven. Ze kunnen zich gedragingen eigen maken, zich laten inspireren door inhoudelijke betekenisvelden die in de dans worden meegegeven.
Deelnemers worden danspatronen aangereikt die door heel de groep worden gedanst. Dit geeft enerzijds een grote veiligheid omdat ze weten wat ze dansend aan bewegingen kunnen doen zodat ze zich niet alleen, onhandig, verlegen of beschaamd hoeven te voelen door wat ze in een vrije dans zelf tot uitdrukking brengen. Anderzijds voelen ze in deze dansen ook een grote steun van de groep dansers die je meenemen in een groepsproces, in een groepsgebeuren. Doorheen het samen dansen ontstaat er communicatie, betrokkenheid en verbondenheid
“Dansen wil bovenal zeggen communiceren, één worden, elkaar ontmoeten vanuit de diepte van uw wezen. Dansen is éénwording, van mens tot mens, van de mens met het geheel van de mens met het goddelijke. “ Maurice Béjart. In de cirkel van de dans kunnen we elkaar ontmoeten zonder woorden maar op een dieper niveau. Elkaar ontmoeten met onze ogen, met onze handen, met ons lichaam, met onze ziel.
Door te dansen worden lichaam, ziel en geest weer met elkaar in harmonie gebracht. De essentie is ‘het innerlijk bewogen worden’. Bij deze dansen, beleeft ieder op eigen wijze het dansgebeuren ondanks de vastgelegde danspatronen. In dat, heel persoonlijk beleven van de dans, kan het soms anders gaan dan de choreograaf of dansbegeleider bedoelt. De danser krijgt de ruimte te zijn zoals hij of zij is, te dansen zoals het aanvoelt. Je laten verassen door wat er met je gebeurt kan een echte ontdekkingsreis zijn. Heel wat uitvoeringsmogelijkheden liggen in de wijze waarop de passen en de dansbewegingen uitgevoerd worden ook al liggen de passen wel vast in een bepaald patroon.
De kracht van dansen is ook dat we meer lichaamsbewustzijn krijgen. Door het dansen kunnen we thuiskomen in eigen lichaam. De dans brengt je aandacht vanuit je nadenkend hoofd naar je gevoel, je gewaarwording, verbeelding, zinervaring... Je krijgt door de dans meer en meer voeling met je lichaam, met jezelf en met je bezieling. Als je lichaam in beweging komt, komt de energie dieper in jezelf binnen. Dan wordt de dans mogelijk ook helend, bevrijdend, oriënterend... Je beweegt en wordt bewogen.
-
Elkaar ontmoeten met onze ogen, met onze handen, met ons lichaam,
-
Onszelf, de ruimte, de mededansers dieper gewaar worden, dat de kring waarin je danst oneindig veel groter is dan de groep dansers op zich.
-
De ervaring dat je deel uitmaakt van die grote permanente dans van heel de schepping.
-
De stimulans ervaren van de subtiele krachten in ons ten behoeve van het transcenderen van onze dagelijkse zijnstoestand
-
Ruimte maken opdat onverwerkte emoties loskomen, gewekt worden en deze vervolgens in een dans te kanaliseren
2. Dans in en als bibliodrama
-
De dans is een in beweging komen, het is op weg gaan. In de beweging, in het lopen zelf zet zich de verandering aan: ‘sta op en ga’. In de bibliodrama methode van Jan Lap en Marjorie Streur die bibliodrama met de inzichten van psychodrama (Moreno) verrijkten, begint het verkennen van een bijbeltekst door de centrale protagonist consequent met het lopen door de ruimte, begeleid door de director en in de rug ondersteund door de co-director die ondersteuning biedt en helpt in het verhelderen van het verhaal, de beleving, het verdiepen van de ervaring… In de dans gaat ook altijd iemand voor en is er veelal altijd iemand die volgt. Je bent als danser onderweg met een element uit het verhaal, je maakt vooruitgang in de situatie, of in de beleving ervan. Je groeit verder in het zich eigen maken van de bijbelfiguur en deze te verbinden met aspecten in het eigen leven. De dans schept ruimte voor verdere bewustwording. Tegelijk wordt je meegenomen in dat zelfde proces door de danser voor je en wordt je ondersteund door de danser die je volgt.
-
In de beweging van de dans, (gekozen wordt voor éénvoudige stappen, die je snel eigen kan maken en waarop niet lang moet worden nagedacht) dragen de handelingen en houdingen een betekenis die kan worden meegenomen in de eigen beleving van de dans, zonder dwingend te zijn. De danspassen kunnen bijvoorbeeld zijn: het vooruit lopen op de levensweg of ook achteruit gedwongen worden, zoals tegenwind, tegenstand ervaren. Heen en weer wiegen in de dans symboliseert mogelijk het menselijke twijfelen of staat stil bij overwegingen. Dansen nodigen je uit naar het midden, de kern, de diepte, de essentie, het heilige, het goddelijke… toe te stappen. Het symbolisch vorm geven van het midden is daarom een wezenlijk aspect van deze vorm van dansen.
-
Het bijbelverhaal bij deze dans biedt je een identificatiefiguur of een identificatiegebeuren aan. Daarnaast heeft een verhaal ook een verloop, het is een gebeuren waarin ik mij als lezer, als speler situeer. Er is een voorgaande situatie en een volgende. In een verhaal stappen, is in een proces stappen, in iets stappen dat in beweging is. Mijn verhaal wordt meegenomen in het verhaal en de beweging van het verhaal. Beiden, mijn verhaal en het bijbelverhaal, worden meegenomen in het verhaal van de dans (betekenisgeving van de dans) en in de bewegingen van de dans, in het verloop en het lijfelijk onderweg zijn. De meeste bijbelverhalen bevatten waardevolle bewegingspatronen en handelingen die in een dans kunnen worden omgezet en zo herhaald en verdicht worden, ingeoefend en eigen gemaakt.
-
De rituele dansen zijn niet louter expressie van mijn beleving. Ze dragen een reeks van betekenissen als inhoud met zich mee, ze bevatten een narratief dat duidelijk en voelbaar kan worden in het dansen zelf. Daar waar vrije dans (zoals in bibliodans) expressie is van het momentum en van de individuele identiteit is de rituele dans uitdrukking van een bestaande (levensbeschouwelijke) cultuur die betekenissen uit het verleden meedraagt en doorgeeft, die zich al dansend actualiseren en hertekenen.
-
In vrije dans geeft iedere danser individueel expressie aan zijn eigen identiteit en ontwikkelt zo het eigen levensverhaal. Iedere andere danser wordt geconfronteerd met de expressievorm van de anderen en kan zich er aan spiegelen en elementen opnemen in het eigen levensverhaal. Er zijn vele houdingen die naast de eigen expressie mee kunnen verkend of toegeëigend kunnen worden. Ingebed in het Bijbelverhaal komen ook deze inhoudelijke aspecten in het spel en kunnen opgenomen worden in het eigen narratief. (meer hierover zie onderaan deze pagina: Bibliodans: Dansmeditaties voor zinzoekers en gelovigen)
-
In rituele dansen nemen de dansers de bewegingen en houdingen die de dans zelf aanreikt over. Doorheen deze overname verkennen de dansers een reeks bewegingen aan den lijve. Bewegingen die uit de tradities komen en hun eigen narratief met zich meedragen. De dansers verkennen en oefenen deze basis danshoudingen en de betekenissen die ze met zich meedragen. Maar tegelijk danst ieder deze bewegingspatronen op zijn eigen manier. In dat, heel persoonlijk dansen krijgt je de ruimte om te zijn zoals je bent, om te dansen zoals jij het aanvoelt en wat jouw mogelijkheden zijn, ook al liggen de danspassen wel vast in een bepaald patroon. De wijze waarop je deze uitvoert, of voelend betekenis geeft is voor ieder danser ‘anders’.
3. Verschillende wijzen waarop dans in bibliodrama een plaats krijgt
-
In bibliodrama kunnen rituele dansen op verschillende wijzen een plaats krijgen.
-
Als aanloop en opwarming tot een bibliodramaspel.
-
Als inhoudelijke aanloop tot verdieping.
-
Als belevingsversterker
-
Als onderdeel van het bibliodramaproces
-
Als het bibliodrama zelf
-
Als afronding en symbolische gemeenschappelijke uitdrukking van de ervaringen bij het bibliodramaspel.
-
-
Enkele voorbeelden:
-
In een bibliodramaspel rondom het verhaal van 'de meisjes met de lampen' (Mattheus 25, 1-10) wordt bijvoorbeeld iedere speler uitgenodigd zich in te leven in één van de meisjes. Na een rolinleving nodigt de begeleider de meisjes uit zich voor te bereiden om de bruidegom te gaan verwelkomen. Het op weg gaan naar de bruidegom kan dan vormgegeven worden in een 'reidans' waarin de 'meisjes met de lampen' in een slinger beweging of in een spiraalvorm de bruidegom tegemoet gaan. Na de dans spreken de 'meisjes met de lampen' zich uit over hun belevingen bij het onderweg zijn om de bruidegom te verwelkomen. Waarna het bibliodramaspel met de lampen en de olie weer verder kan gespeeld worden.
-
In het verhaal van de profeet Jona is het verloop van het verhaal te vergelijken met een spiraalbeweging. Jona komt na een hele weg van ervaringen in de diepte van de zee, in de buik van de grote vis terecht. Na een periode van drie dagen verblijf in de diepte wordt hij weer aan land gespuwd en gaat hij op weg naar Ninivi en komt in de zon onder een boom terecht. Zoals een spiraalbeweging naar een centrum toe loopt, naar de diepte toe draait en, daar aangekomen, weer naar buiten draait in een spiraal van steeds groter wordende cirkels. Deze symbolische spiraal in het verhaal kan herhalend gedanst worden in een spiraaldans. Of het verhaalproces kan in stappen gedanst worden door meerdere verschillende spiraaldansen. (Zie spiraaldansen: Bijbeldansen 1 en 2.)
-
In het geboorteverhaal van Lucas reist Maria naar Juda op bezoek bij haar nicht Elisabeth. Lucas 1,39 : 'Kort daarop reisde Maria in grote haast naar het bergland, naar een stad in Juda'. De beleving van: het op weg gaan, het gehaast zijn, het voortgang maken, het uitkijken naar de toekomst, naar ontmoeting met Elisabeth, kan doorleefd worden in een dynamische stapdans. Wanneer het accent op de ontmoeting tussen Maria en Elisabeth (Lucas 1, 40 vv.) wordt gelegd kan een 'slangendans' als begroetingsdans gehanteerd worden of kan er voor een 'doorschuifdans' gekozen worden waarbij diverse manieren van woordeloos begroeten kan geoefend worden als voorbereiding op een bibliodrama ontmoetingsspel.
-
Bij het verhaal van de herders in het Lucasverhaal: op de terugweg van het kind in de kribbe: Lucas 2,20 'De herders gingen terug, terwijl ze God loofden en prezen om alles wat ze gehoord en gezien hadden, precies zoals het hun was gezegd.' Hierbij past uitstekend de bekende Joodse Al Achat dans ( Al achat kama v'chama: hoe meer zielen, hoe meer vreugde) of een andere vreugdedans.
-
Bij het doorleven van aspecten uit het lijdensverhaal van Jezus in bibliodrama, kan na het spel en de uitwisseling van ervaringen, 'als afronding' voor een kruisdans gekozen worden ( Zie kruisdansen: Bijbeldansen 1 en 2.) waarbij de kruisbelevingen (tijdens het spel) symbolisch nogmaals doorleefd worden in betrokken groepsverband en dansend geïnterioriseerd worden of worden neergelegd.
-
BIjBeL & Dans
Didactische aandachtspunten.
De dansen zijn levensbeschouwelijk, meditatief en/of religieus van aard. Het begeleiden ervan vraagt om een zorgvuldige aanpak.
De dansen verlopen in stilte, met aandacht voor wat zich in lichaam en geest aandient bij het dansen.
De lichamelijke beweging bij de dans, roept van alles op aan belevingen, gevoelens, gewaarwordingen, herinneringen, denkbeelden, gedachtenflitsen... die betekenisvol (kunnen) zijn voor de dansers. Een veilig kader dat rust uitstraalt en waarbij emoties en diepgang een plaats krijgen zijn belangrijke voorwaarden opdat het dansen betekenisvol wordt.
Zoek voor de dans een verzorgde sfeervolle ruimte of herschik het lokaal grondig zodat ook de wanden geen opeenstapeling van tafels en stoelen te zien geeft. Een goede muziekinstallatie met een heldere klankweergave is wenselijk. Stel het geluidsvolume evenwichtig in.
Het midden van de cirkel is een belangrijk symbolisch ankerpunt. Het midden symboliseert: de waarden, de centrale inhoud, het helende,
het heilige, inspiratievolle, het goddelijke... Het midden vormgeven is daartoe van belang. De voorwerpen die daarvoor dienst doen, dienen betekenissen van de dans mee op te roepen, de essenties symbolisch in beeld te brengen.
Bij lichtdansen een grote kaars op een kandelaar, met een mooie doek er omheen, of meerdere kleine kaarsen in een cirkel of spiraal. Bij bijbeldansen een bijbel. Bij dansen rondom water: een schaal met water met wat groene bladeren of bloemblaadjes...
Dansen inoefenen
Als begeleider dien je deze dansen eerst meermaals zorgvuldig in te oefenen. Let daarbij goed op de moeilijkheden waar je zelf komt voor te staan, die kunnen straks helpen bij het aanleren van de dans aan anderen. Overdenk in stappen hoe je deze dansbewegingen kan aanleren.
Wat zeg je, wat reik je als suggestie aan? Hoe ga je om met de dansers die de bewegingen niet vlot oppikken, eigen maken?
Welke hulpmiddelen voorzie je? Hoe pas je de dansen aan, aan je doelpubliek?
Zorg voor voldoende rust bij jezelf en wees overtuigd van wat je gaat doen, ook al is het voor jou de eerste keer en ben je wat gespannen en onzeker over de goede afloop. Probeer overtuiging en rust uit te stralen. Eigen twijfels en angst breng je vaak ongewild op de dansers over.
Als het de eerste keer is dat je het dansen begeleid, breng je dit best gewoon even ter sprake. Verwoord eventueel iets van je eigen spanning en de hoop dat het een prettig gebeuren wordt.
Laat het dansen eventueel vooraf gaan door wat korte andere oefeningen met lichaamstaal ter voorbereiding of gewenning van de deelnemers.
Doe stapsgewijze de dansbewegingen voor, deel per deel, eerst traag en zonder muziek, daarna op ritme en later met muziek.
Verplaats je bij het voordoen van de bewegingen regelmatig in de kring zodat een deel van de dansers niet altijd in spiegelbeeld de danspassen moeten leren.
Zorg dat alle dansers de dansbewegingen kunnen uitvoeren vooraleer je deze dans als een ritueel start. Een kind dat de dans niet kent, kan niet goed deelnemen, vindt nooit de concentratie en stoort ook de anderen in hun beweging. Zorg wel voor een veilig klimaat waarbij een misstap doen niet erg wordt gevonden maar als eigen aan het leven. Ook tijdens de dans fouten maken is niet erg maar eerder vanzelfsprekend.
Sommige deelnemers kunnen bepaalde bewegingen minder goed uitvoeren, help hen met een simpelere handeling die ze wel kunnen.
De bewegingen kunnen tijdens de dans met een bepaalde intensiteit worden uitgevoerd, zodat deze lichtjes van elkaar kunnen verschillen. Dat is de belevingsruimte die het dansen met zich meebrengt, opwekt... Stimuleer dit positief, een dans is geen keurslijf.
Betekenisgeving van de dans
Geef vooral de doelen en de inhouden van de dans goed aan, door een aantal symbolische houdingen en bewegingen toe te lichten. Overdenk op voorhand hoe en in welke mate je de religieuze werkelijkheid en/of de christelijke e.a. betekenissen ter sprake gaat brengen. Maak er een kort verhalend geheel van. Zorg voor evenwicht tussen je woorden over de dansbewegingen, de symbolische betekenissen, de mogelijke ervaringen... Overstelp zeker jonge kinderen niet met ‘teveel’ uitleg. Verduister het lokaal of temper het licht. Plaats in het midden een mooie kaars, schaal met water of bloemen eventueel aangevuld met andere religieus-godsdienstige elementen zoals een adventskrans, een beeld van Jezus...
Bij bepaalde lichtdansen heb je theelichtjes nodig. Zorg voor glazen of plastic potjes die het kaarsvlammetje voldoende omhult. Bij de dansbewegingen waaien de lichtjes anders uit of druppelt er hete was op de handen van de dansers.
Dansen in stilte
Laat de dansen in alle stilte verlopen anders verliezen ze hun meditatief karakter. Zorg voor de nodige sfeer, inleving en concentratie vooraleer je de dans aanzet. Vraag de dansers tijdens het dansen 'introspectief' aandacht te geven voor wat er aan belevingen, gewaarwordingen en denkbeelden bij hen naar boven komt tijdens het dansen. Bij aanvang van het dansen zal de aandacht in eerste instantie naar het goed kunnen uitvoeren van de danspassen en dansbewegingen zelf gaan. Na enige tijd, als de danspassen eigen gemaakt zijn en meer automatisch verlopen zal er meer plaats komen voor de belevingen zelf. Een dans herhalen is daarom vaak aangewezen om de beleving een grotere plaats te geven.
Vang onwennigheden en daarmee samenhangend storend gedrag (zoals gelach, gegrinnik, elkaar aanstoten enz.) begripvol op. Storingen geven aan dat men er nog niet helemaal klaar voor is. Ze zijn heel normaal. Geef daar positief aandacht aan, stel hen gerust. Met opmerkingen en reprimandes verpest men de sfeer. De deelnemers sluiten zich dan af. De openheid op wat de dans mogelijk te weeg brengt verdwijnt dan. Sommige kinderen, jongeren, volwassenen hebben meer tijd nodig om de ervaringen toe te laten, om danshoudingen te doorleven... Geef hen voldoende ruimte en erkenning. Toon begrip, nodig uit tot proberen en stimuleer.
Doorheen de stilte ontstaat er ruimte voor het gewaarworden van de danshoudingen en wat dit met je doet, ruimte voor gevoelens en denkbeelden, aandacht voor betekenissen van de dans en van jezelf.
Rond een dans ook zorgvuldig af. Tracht het einde steeds in overeenstemming met het slot van de muziek te brengen. Elkaars handen na de dans nog vasthouden en de stilte een enkele seconden of langer bewaren kan een hulp zijn om de belevingen beter in zich op te nemen. Men kan zich beter laten raken door het gebeuren dat nog nazindert. Samen gaan zitten en wat dichter bij elkaar schuifelen kan een vlotte overgang zijn naar een moment van uitwisseling van ervaringen.
Nagesprek
In de nabespreking gaat de aandacht naar de uitwisseling van de ervaringen. Allereerst over de belevingen die zijn opgekomen bij de dans.
Welke denkbeelden, verbeeldingen, gevoelens, herinneringen, gewaarwordingen... zijn er opgekomen tijdens de dans.
Specifieke aandacht gaat uit naar de ervaringen m.b.t. het thema van de dans: 'licht', ‘bron’, ‘met hart en ziel’, ‘vrede’.
Bevraag ook de belevingen bij de danspassen of het belang van een danshouding als levenshouding.
Bespreek de ervaringen van het aanleren, het dansen, het in stilte dansen... Vraag ook naar wat moeilijk of helemaal niet lukte.
Niet elk kind ervaart zo’n dans als aangenaam vanaf het begin. Bereid de vragen die betrekking hebben op het religieuze goed voor.
Vraag of de dansers bijvoorbeeld iets van verbondenheid, tederheid, zachtheid, warmte, plezier, contact…. gevoeld hebben.
Of ga nog dieper in door bijvoorbeeld te vragen naar hoe het voelt of wat ze bedenken bij de betekenissen van de dans
Dansen doet groeien
Kijk op lange termijn hoe kinderen, jongeren, volwassenen groeien aan elkaar doorheen de houdingen van de dansen.
Kijk hoe ze evolueren in hun (levens)houdingen.
Welke houdingen zou je meer gewenst zien in je klas of groep, door welke dansen kan je ze helpen gedragingen aan te reiken…
Door deze dansen kan je een groepsdynamiek versterken, betrokkenheid verhogen, wederzijds respect genereren, openheid voor heelheid en heiligheid opwekken...
Nog meer dansen leren
Rita Schockaert Alfons Braeckmanstraat 259 – 9040 St. Amandsberg. 09/2287045. www.grasgroeit.be
Rika Vandevenne ‘Het Oneindige’ Geitestraat 25 Izegem 051/316391 info@hetoneindige.be
Cecile De Cock Bernheimlaan 24 9050 Gentbrugge 0473/750251 www.helendedans.be
BIBLIODANS:
DANSMEDITATIES VOOR ZINZOEKERS EN GELOVIGEN
Wat is Bibliodans?
Bibliodans is: creatief dansen geïnspireerd door teksten, liederen en gedichten uit de Bijbelse traditie.
Dansen helpt je tot jezelf te komen. Als je woorden uit Bijbelverhalen in dans verbeeldt, gaan ze voor je leven.
Je bewegingen en je gevoel vertellen je wat ze voor je kunnen betekenen.
Bibliodans kan je helpen je open te stellen voor de goddelijke Bron van je bestaan.
Dansen kan bidden worden.
Bibliodans is een beweeglijke vorm van mediteren in de christelijke traditie.
Het lijkt op lectio divina , een meditatievorm die vanouds beoefend wordt in kloosters, maar de laatste jaren ook daarbuiten.
Het doel is teksten niet alleen met je verstand, maar ook met je gevoel te begrijpen.
Zodat ze je kunnen brengen tot gebed en zelfinzicht.
Bibliodans is een vorm van mystagogie waarin dansers ingewijd worden in het spanningsveld tussen Bijbelse en holistische spiritualiteit. Deelnemers zoeken een ‘lijfelijke hang naar het goddelijke’ en autonomie-in-relatie tot Bijbelse traditie en godheid.
Door aandachtig en improviserend te dansen oefenen deelnemers zich in contemplatie in actie, vierende ascese en openheid voor het onvoorziene. Zij kunnen zichzelf ervaren als een lichamelijk-zelf-in-relatie-tot-God-die-op-lichamelijke-wijze-ervaren-kan-worden. Tegelijkertijd oefenen zij het besef dat beelden van God en zichzelf-in-relatie-tot-God steeds weer in beweging komen.
Website:
Dansmeditaties voor zinzoekers en gelovigen
Bibliodans door Henriette Beurmanjer
Workshops Retraites Opleiding
https://riettebeurmanjer.nl/over-bibliodans/
Tango met God?:
een theoretische verheldering van bibliodans
als methode voor spirituele vorming
Theologische Uitgeverij Narratio, 2019 - 272 pagina's
Dr. Riëtte Beurmanjer legt in de wetenschappelijke theologie vast hoe bibliodans de wereld van bijbelse teksten
en van van heel de mens ' lichaam, gevoel, herinnering, fantasie' op elkaar laat inspelen.